Versoepeling regels in de bijstand
Minister Carola Schouten (ChristenUnie) voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen heeft op 21 juni in een brief aan de Tweede Kamer een koerswijziging in het bijstandsbeleid aangekondigd. De plannen vormen een trendbreuk. De afgelopen decennia werden de regels voor bijstandsgerechtigden steeds strenger. Te streng, vinden veel mensen al jaren. Ook het kabinet ziet dat nu in. Het kabinet wil af van het wantrouwen van de overheid tegenover uitkeringsgerechtigden. In plaats daarvan komt maatwerk en vertrouwen.
De regels voor mensen in de bijstand zijn nu erg streng. Zo mogen zij op geen enkele manier geld ontvangen, bijvoorbeeld door mantelzorg te verlenen of het verkopen van artikelen. Ook is het verboden om giften zoals boodschappen aan te nemen. Gebeurt dat toch, dan moet de gemeente een boete opleggen of een korting op de uitkering. Hoe daarmee in de praktijk wordt omgegaan verschilt per gemeente.
Minister Schouten schrijft over de koerswijziging in rapport en aanbiedingsbrief ‘De Participatiewet in balans’.
- Download Kamerbrief vervolgaanpak Participatiewet
- Download Rapport De Participatiewet in balans: uitkomsten beleidsanalyse.
Een paar voorstellen
Het stoort de minister vooral dat hulp van familie of vrienden al snel wordt “afgestraft” met een korting op de uitkering. Ze noemt dit een “boete op compassie”. Schouten wil nu een norm opstellen voor giften en is daarover in gesprek met gemeenten. Ze kondigt daarvoor een reeks versoepelingen aan; hoe die precies vorm krijgen moet nog worden uitgewerkt. De minister wil ook onderzoeken hoe bij de versoepelingen de ‘armoedeval’ kan worden voorkomen. Mensen moeten niet door extra’s toeslagen mislopen, zodat ze uiteindelijk slechter af zijn.
De bijverdienmogelijkheden voor bijstandsgerechtigden moeten worden verruimd en verlengd.
Ook de zogeheten ‘kostendelersnorm’ gaat op de helling. Die korting wordt nu opgelegd aan bijstandsgerechtigden die een woning delen. Als iemand in een crisissituatie tijdelijk bij een bijstandsgerechtigde intrekt, wordt de uitkering voortaan niet meer gekort.
Een bijstandsgerechtigde mag als het aan het kabinet ligt voortaan ook mantelzorg verlenen. Omdat dat een in geld te waarderen activiteit is, is dat nu niet toegestaan.
Wat Schouten betreft verdwijnt ook de vaste wachttijd voor een bijstandsaanvraag voor jongeren onder de 27 jaar als bijvoorbeeld dakloosheid dreigt.
Wie vanuit de bijstand aan het werk is gekomen moet in de toekomst ook gemakkelijker kunnen terugvallen op de bijstand als het werk ophoudt. Nu moet daarvoor nog telkens een tijdrovende aanvraagprocedure worden doorlopen. Dat moet sneller.
Er komen ook meer mogelijkheden voor gemeenten om categoriale bijstand te verlenen.
De verbouwing van de Participatiewet is er nog niet zomaar. Het is complex en zal niet zomaar geregeld zijn.
Alle voorstellen op een rij
(Bron: Blog Martijn Schut)
- Verruiming bijverdiengrenzen.
Maatregel uit coalitieakkoord. - In schrijnende situaties afwijken van principe aanvraagdatum = ingangsdatum.
Bijvoorbeeld tijdens/na afloop oproepcontract of bij pensionering/AIO komt het regelmatig voor dat aanvragers al één of enkele maanden nauwelijks inkomsten hebben ontvangen voordat ze een bijstandsuitkering aanvragen. - Automatisch verrekenen van inkomsten uit arbeid.
Door automatisch verrekenen op basis van gegevens uit de polisadministratie kunnen inkomsten worden verrekend zonder dat mensen elke maand hun loonstrook hoeven in te leveren. - Verken mogelijkheden bufferbudget.
Dit om de hierboven bedoelde inkomensschommelingen op te vangen. - Recht op eigenstandig vormgeven van participatie, als arbeid geen optie is.
Denk aan geen voorafgaande toestemming voor het verrichten van vrijwilligerswerk, mantelzorg of voor het volgen van een eigen opleiding. - Versimpel het verrekenen van het vakantiegeld.
Uit arbeid opgebouwd vakantiegeld wordt maandelijks op de bijstand in mindering gebracht. In de maand van uitbetaling van het vakantiegeld heeft betrokkene dan een extraatje, maar in de andere maanden beschikt hij over minder middelen dan de bijstandsgerechtigde zonder werk. Wijzigingen in de verrekensystematiek kunnen dit (deels) voorkomen. - Eenvoudigere aanvraagprocedure.
Onder andere voor personen die vanwege tijdelijke arbeid kortdurend bijstandsonafhankelijk zijn geweest. Hierdoor wordt een drempel om kortdurende arbeid te aanvaarden weggenomen. - 4-weken-zoektermijn voor jongeren tot 27 jaar wordt kan-bepaling.
Hierdoor kan maatwerk worden geboden. Jongeren blijven beter bij de gemeente in beeld, waardoor escalatie (denk aan dakloosheid) kan worden voorkomen. - Merk ontvangsten uit giften, incidentele hobbymatige verkoop, ondersteuning uit eigen netwerk en geldleningen niet als middelen aan.
Dit tenzij dit vanuit een oogpunt van bijstandsverlening onaanvaardbaar is. In samenspraak met de uitvoering worden tot indicatieve maximale bedragen komen zodat de financiële prikkel om te werken behouden blijft. - Kostendelersnorm niet van toepassing bij vooropgezet tijdelijk verblijf.
Denk bijvoorbeeld aan mensen in een crisissituatie, daklozen of mensen die dakloos dreigen te raken. - Wegnemen van belemmeringen voor het verlenen van mantelzorg vanuit de bijstand.
Indien arbeidsinschakeling op de korte termijn buiten beeld is, moet worden voorkomen dat andere maatschappelijk gewaardeerde werkzaamheden worden belemmerd. - Harmoniseer de hoogte van de aanvullende bijzondere bijstand aan jongeren van wie ouders niet in beeld zijn of geen ondersteuning kunnen bieden door ziekte of armoede.
Er zijn nu nog grote verschillen tussen gemeenten. - Mogelijkheid tot verlening van categoriale bijzondere bijstand.
Door de mogelijkheid te creëren om bij AMvB aan te wijzen situaties categoriale bijzondere bijstand toe te staan, kan soepeler worden ingespeeld op bredere behoeften aan inkomensondersteuning, zoals deze zich ook in het recente verleden hebben voorgedaan (Energietoeslag). - Mogelijkheid om arbeids- en/of re-integratieverplichtingen af te stemmen op situatie van de bijstandsgerechtigde.
- Gemeenten mogen activiteiten gericht op maatschappelijke participatie verplichten.
Voor bijstandsgerechtigden met grote afstand tot arbeidsmarkt. - Gemeenten mogen maatregelen afstemmen op de individuele omstandigheden.
- Gelijke inlichtingenplicht bij gemeenten en SVB.
Op basis van de Wet eenmalige gegevensuitvraag hoeven burgers al bekende gegevens niet opnieuw aan te leveren. Op dit moment zijn er verschillen tussen wat bij SVB niet en wat bij gemeenten wel moet worden aangeleverd. - Verruim het experimenteerartikel.
Dan kan meer onderzoek worden gedaan naar andere werkwijzen. - Investeer in vakmanschap.
Denk bijvoorbeeld aan het verankeren van inzichten uit pilots voor het bevorderen van de economische zelfstandigheid binnen het kader van ‘Vakkundig aan het Werk’. - Bijstand afstemmen op individuele omstandigheden.
Deze mogelijkheid bestaat al, maar wordt centraler in de wet te verankerd. Hierdoor wordt het professionele belang om steeds te toetsen of de algemene regels in deze situatie wel afdoende zijn sterker geëxpliciteerd. - Expliciteer de maatwerkmogelijkheid binnen de kostendelersnorm.
Ook deze mogelijkheid is er al. Maar door de mogelijkheid te expliciteren wordt handelingsverlegenheid voorkomen en meer rechtszekerheid geboden.